‘Alle oorlogsverhalen wel verteld? Oh nee, er is nog veel meer’

Oud-Beijerland - Wie denkt dat alle oorlogsverhalen wel verteld of beschreven zijn vergist zich. Nog steeds duikt nieuwe informatie op. In samenwerking met Leen van Driel als schrijver, brengt de Historische Vereniging Oud-Beijerland een nieuw boek uit onder de titel: “Als oorlog een dorp overvalt”.

De basis voor het nieuwe boek vormt een verzameling van maar liefst 35 schriftjes van Oud-Beijerlander Adri van der Linden. Hij maakte als jonge man de oorlog mee en beschreef minutieus de gebeurtenissen in zijn dorp Oud-Beijerland in de oorlogsjaren 1940-1945, als een soort dagboek.
Die schriftjes zijn na het overlijden van Van der Linden bij de Historische Vereniging Oud-Beijerland beland. 'Via-via hebben we ze gekregen, Van der Linden is laat getrouwd en had geen kinderen', licht voorzitter Pieter Jan in 't Veld toe.

Zijn aantekeningen vormden een zeer bruikbare opzet voor Leen van Driel. Oud-Beijerlander van geboorte, maar hij woont al vele jaren elders. Van Driel liep al langer rond met het idee voor een boek. 'Ook Oud-Beijerland is in feite overvallen door de oorlog', zegt Van Driel, 'en mijn idee was een boek te maken over één dorp en hoe ging het eraan toe in die oorlogsjaren. De 35 dagboekschriftjes van Adri van der Linden waren natuurlijk een prachtige bron. Van der Linden werkte bij de Rotterdamsche Bank en beschrijft de oorlog in zijn dorp bijna van dag tot dag. Hij haalde ook veel uit de kranten. Je volgt in het verhaal eigenlijk systematisch de ontwikkelingen.

Daarnaast heb ik veel gesprekken met nabestaanden kunnen voeren. Zoals met een dochter van één van de broers Grootenboer die in het verzet zaten en een dochter van militair Willem Vrijlandt.' Aanvankelijk deden de Duitsers zich voor als een vriendenvolk, ze kwamen om te 'helpen', er was zelfs muziek op het Marktplein. Van Driel: 'In de eerste oorlogsdagen is er rond Oud-Beijerland ook nauwelijks gevochten. Toen de Duitsers gingen verliezen, werd de sfeer ook in de dorpen beslist grimmiger. Mensen kwamen voor moeilijke dilemma's te staan, zoals politie of ambtenaren. Werkte je mee met de bezetter of juist niet? Want in het laatste geval het kon het gebeuren dat jouw plaats bij tegenwerken werd ingenomen door iemand die wel heulde met de vijand en de situatie dus slechter werd voor de mensen.'

Verkeerde datum
De schriftjes leverden nieuwe informatie op. Bijvoorbeeld dat de datum van het beruchte transport van een aantal Joodse families vanaf de Molendijk naar Rotterdam niet klopt. 'Er is altijd aangenomen dat het op 11 augustus 1942 was', vervolgt Leen, 'maar dat blijkt 14 augustus te zijn geweest. In het bekende boek van Siderius staat de 11e en dat wordt dan later klakkeloos overgenomen. Zeker is dat er op 15 augustus een transport vanuit Rotterdam in Westerbork aankwam. En we weten vanuit andere bronnen dat transporten vanuit Loods 24 in Rotterdam daar nooit langer dan één dag verbleven hadden. De datum 14 augustus is dus zeer aannemelijk.'
Van Driel prijst de samenwerking met de Historische Vereniging Oud-Beijerland nadrukkelijk. 'Ik heb al veel geschreven maar dit was echt uniek.' Die waardering is wederzijds. 'Toen Leen ons benaderde met dit idee waren wij meteen enthousiast', zegt In 't Veld, 'wij hebben een uitgebreid archief waaruit hij kon putten en die schriftjes waren natuurlijk een goudmijn.

Het hielp bovendien dat ons verenigingslid Alie van den Berg er al eens helemaal doorheen gegaan was en overal blauwe plakbriefjes gestopt had bij interessante passages of informatie.' Het boek is daarna in rap tempo geschreven. 'Die man heeft echt als een speer gewerkt', prijst Pieter Jan, 'en hij is het hele land door geweest om mensen te spreken. Wij vormden een meeleesgroepje, maar we waren eigenlijk zo klaar.'

De bekende schrijver en journalist Ad van Liempt schreef een lovend voorwoord. 'En dat doet hij zeker niet zomaar', weet In 't Veld, 'hij wilde eerst het ruwe manuscript lezen. Kennelijk was dat zo goed dat hij z'n medewerking gaf.'

Nog veel meer verhalen
Van Driel, die al meerdere boeken op zijn naam heeft staan, hoopt dat dit nieuwe boek een samenhangend beeld geeft van het wel en wee van het Spuidorp tijdens de Tweede Wereldoorlog en wat deze duistere tijd betekende voor de gewone Oud-Beijerlanders in hun dagelijks leven. 'Het is verhalend geschreven, geen diepgravende deelstudie. Daar is al veel over verschenen. Het ging me om het grote verhaal. Dat heb ik met veel genoegen gedaan.'

Is alles nu wel zo'n beetje beschreven dan? 'O, zeker niet', stelt Leen van Driel beslist, 'er is nog zoveel informatie onder de mensen. Zo kreeg ik onlangs een brief onder ogen van iemand over de eerste dagen na de bevrijding. Een blik op die tijd, door de ogen van een jonge meid, heel bijzonder.'
De auteur hoopt dat er mensen opstaan die wellicht na het lezen van dit boek nog weer nieuwe gegevens of verhalen aandragen. 'Vaak komen er zaken los als er weer een publicatie verschijnt. Dat is belangrijk en zo groeit een verhaal.'

Het boek van ca. 275 pagina's met illustraties uit de collecties van wijlen Joris Buitendijk en Arie Duifhuizen verschijnt eind oktober en gaat slechts € 14,95 kosten. Om een inschatting te maken van de oplage, start de Historische Vereniging met de voorverkoop. Er is al veel belangstelling. Het boek is te bestellen via het sturen van een mail naar: historischeverenigingobl@gmail.com met uw naam en adres. U krijgt dan nader bericht over de verdere afhandeling.

(tekst: Conno Bochoven)